داتیکا – از آن جایی که تکنولوژیهای ارتباطی جدید قادر هستند نحوهی ابراز خشم اخلاقی و نتایج اجتماعی آن را دگرگون کنند، لازم است بدانیم که این دگرگونی چگونه اتفاق میافتد؟ مالی کراکت استادیار روانشناسی دانشگاه ییل در مطلبی که در مجلهی نیچر هیومن بیهیویر با عنوان «خشم اخلاقی در عصر دیجیتال» منتشر کرده است، مجموعهای از فرضیههای آزمونپذیر دربارهی تأثیر رسانههای دیجیتال بر ابراز خشم اخلاقی و نتایج اجتماعی آن را ارائه میدهد. بر اساس این مجموعه، رسانههای دیجیتال میتوانند ابراز خشم اخلاقی را با بزرگنمایی محرکها، کاهش هزینههای فردی و تقویت منافع فردی آن ترویج کنند. ترجمهی این مطلب توسط علی برزگر انجام گرفته و در وبسایت ترجمان منتشر شده است. متنی که پیش روی شماست چکیدهای از همین ترجمه است.
خشم اخلاقی حسی قدرتمند است که مردم را ترغیب میکند تا متخلفان را رسوا و مجازات کنند. این مجازات دارای ابعاد مثبت و منفی است و تاثیرات مختلفی بر جامعه میگذارد. خشم اخلاقی قدمت طولانی دارد، اما تمدن در مواجهه با تکنولوژیهای نوین به سرعت در حال دگرگونی است. در سالهای اخیر، رسواییهای آنلاین به قیمت میلیونها دلار برای شرکتها، کاهش شانس پیروزی در انتخابات و ازدستدادن یکشبهی شغل برای افراد تمام شده است.
خشم اخلاقی با محرکهایی برانگیخته میشود که توجه ما را به نقض هنجارهای اخلاقی جلب میکند. مردم وقتی فکر کنند هنجاری اخلاقی نقض شده است، خشمگین میشوند. دادهها نشان میدهد که مردم با احتمال بیشتری بهطور آنلاین از اعمال غیراخلاقی آگاهی پیدا میکنند تا شخصا یا از طریق رسانههای سنتی. همچنین مردم به احتمال بیشتر محتوایی را به اشتراک میگذارند که احساساتی اخلاقی نظیر خشم را برمیانگیزد. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد اعمالی غیراخلاقی که در فضای مجازی مشاهده میشود خشم اخلاقی شدیدتری را در جامعه تولید میکند. علاوه بر این، رسانههای دیجیتال میتوانند تجربهی شخصی از خشم را دگرگون کنند. برخی مطالعات نشان دادهاند که افزایش فراوانی و شدت محرکهای برانگیزاننده، ممکن است باعث «فرسودگی خشم» شود و در مقابل، مطالعات دیگری نشان دادهاند که ابراز خشم موجب ایجاد خشم بیشتر میگردد.
دادهها نشان داده است که مردم خشم را بهشیوههای مختلفی ابراز میکنند. به نظر میرسد به علت در دسترس بودن فضای آنلاین، حد آستانهی فرد برای ابراز خشم احتمالا پایینتر از حالت آفلاین است. از طرفی ابراز خشم بهطور شخصی مستلزم مجاورت فیزیکی با متخلف است، اما ابراز خشم آنلاین محدودیت کمتری دارد. فرضیهی دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه رسانههای دیجیتال ممکن است ابراز خشم از روی عادت را تشویق کنند. مثلا کسی که به رسواسازی آنلاین عادت کرده ممکن است از روی اعتیاد دائما ابراز خشم کند بدون آنکه واقعا این حس را در خود داشته باشد.
ابراز خشم اخلاقی در فضای دیجیتال هزینهها و فوایدی به همراه دارد. در حالت آنلاین هنگامیکه شما فقط نارضایتی اخلاقیتان را با دیگر همفکرانتان در میان میگذارید، احتمال اقدام متقابل پایین است. هزینهی دیگرِ ابراز خشم آنلاین کاهش اندوه ناشی از همدردی است. چارچوبهای آنلاین، با بازنمایی دیگران به عنوان نمادهای تصویری دوبعدی که رنجکشیدنشان بهراحتی دیدنی نیست، اندوه ناشی از همدردی را کاهش میدهند. از طرفی، ابراز خشم اخلاقی به سود افراد نیز میباشد، زیرا ویژگی اخلاقی آنها را به دیگران نشان میدهد. ممکن است این کار به نفع جامعه نیز باشد، زیرا به دیگران پیام میفرستد که چنین رفتاری از نظر اجتماعی ناپذیرفتنی است.
اما به هر حال خطری واقعی وجود دارد و آن اینکه خشم اخلاقی در عصر دیجیتال شکافهای اجتماعی را عمیقتر خواهد کرد. مطالعهای تازه نشان میدهد که با انسانیتزدایی بیشتر از افراد قربانیِ خشم، چنددستگی اجتماعی نیز افزایش مییابد.