داتیکا- طلا از هزاران سال پیش انسانها را شیفتهی خود کرده است و قرنهاست که این فلز گرانبها واحد پولی تمدنهای زیادی بوده است. ارزش طلا به خاطر نادربودن، مقاومت شیمیایی، و زیبایی آن است که سبب شده در ساخت سکهها، معماری بناهای مذهبی و حتی در بدن انسان به کار گرفته شود.
امروزه صنعتِ جوهرات پرزرق و برق همچنان متکی به طلاست. در سالهای اخیر، این فلز ارزشمند در تولید لوازم الکترونیک مدرن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. طلا در معماری بسیاری از دستگاههای الکترونیک مورد علاقهمان همچون گوشیهای موبایل، تبلت و لپتاپ مورد استفاده قرار میگیرد. این کاربرد به دلیل خواص الکتریکی بینظیر طلا و مقاومت آن دربرابر سایش است که از این جهت هیچ فلز دیگری با آن برابری نمیکند. ولی فقط تولید ۴۰ گوشی موبایل حدودا به یک گرم طلا نیازمند است که این مقدار، معادل استخراج یک تُن سنگ معدن خواهد بود. از آن جایی که تولید لوازم الکترونیک رو به فزونی و ذخیرهی طلای جهان محدود است، چگونه میتوانیم در آینده، روند تامین این فلز ارزشمند را حفظ نماییم؟
یکی از راهحلها میتواند بازیافت زبالههای الکترونیک باشد ـ فرایندی که غالبا آن را استخراج شهری مینامند. از آن جایی که یک تُن لپتاپ بازیافت شده، میتواند ۴۰ تا ۸۰۰ بار بیشتر از یک تُن سنگ معدن، طلا در بر داشته باشد، پس منطقی نیست که بار دیگر آن را مدفون کنیم. در حال حاضر تنها ۲۰ درصد کل زبالههای الکترونیک بازیافت میگردد.
در گزارشِ نظارت بر زبالۀ الکترونیک در سال ۲۰۱۷، برآورد گردید که تا انتهای سال ۲۰۲۱ زبالههای الکترونیک به بیش از ۵۰ میلیون تن خواهد رسید. بر این اساس برآورد میگردد که ارزش طلای موجود در زبالههای ما، بالغ بر ۱۱ میلیارد دلار باشد. علاوه بر این، مقدار زیادی فلز ارزشمند دیگر نیز در این زبالهها وجود دارد: مانند نقره، مس و پلاتین که روی هم رفته ارزش زبالههای ما را از این حدود نیز بیشتر میکند. بنابراین، به دلیل اهمیت اقتصادی و تکنولوژیک طلا، وقت آن رسیده که تصمیم بگیریم آیا دیگر منابع طلا در آینده قابل بهرهبرداری هستند یا نه؟
با این حال، استخراج طلا در آینده چگونه خواهد بود؟ به عنوان مثال، به دلیل مصرف زیاد طلا در صنایع گوناگون، ما شاهد وجود این فلز در شبکهی فاضلاب دنیا خواهیم بود.
از سویی دیگر، در آب شیرین رودخانهها و آبهای شور نیز مقادیر اندکی از طلا را خواهیم یافت. بههرحال، این واقعیت که دریاهای ما سرشار از این فلز گرانبهاست، دانشمندان زیادی را در سراسر دنیا ترغیب کرده تا این موضوع را دنبال کنند. اما هنوز هیچ فناوری مناسبی نتوانسته در چنین محیطهای پیچیدهای، کارایی درخوری از خود بروز دهد.
با این حال کیمیاگران دنیای مدرن برای تحقق رویای قدیمی دستیابی به طلا، همچنان از خلاقیت خود استفاده میکنند. احتمال دارد که تلاش آنها، در نهایت به تولید فناوریهای سازگار با محیطزیست و مقرون به صرفه برای استخراج طلا از مکانهای باورنکردنی منجر شود. اما با این وجود باید دقت کنیم که بندهی طمع و آز نشویم. زیرا از قدیم گفتهاند هرچیزی که درخشان است، لزوما طلا نیست!