داتیکا– مدتی هست که ادبیات سلامت موبایلی یا mHealth در فضای فناوری اطلاعات پدیدار شده است. فرهنگی که اگر به خوبی در میان مردم در جوامع مختلف جا بیفتد، می‌تواند باعث کم شدن شکاف اطلاعاتی و طبقاتی در بهداشت و درمان عموم مردم شود. اما در حال حاضر این تکنولوژی چه جایگاهی در جهان دارد و جای ایران کجای ماجراست؟
به گزارش داتیکا، هر تکنولوژی جدید که وارد عرصه می‌شود، یک چرخه چهار مرحله‌ای را سپری می‌کند که به چرخه عمر معروف است. بر اساس این چرخه، فناوری تازه وارد ابتدا در مرحله معرفی آغاز به کار می‌کند. در این مرحله، هزینه داشتن تکنولوژی بالاست. زیرا تجهیزات و زیرساخت‌های ضروری تاکنون وجود خارجی نداشته اند و باید برای آن‌ها هزینه گزافی صورت گیرد. ضمنا هزینه تبلیغات برای معرفی تکنولوژی نیز بالا خواهد بود. اگر یک تکنولوژی این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارد، وارد مرحله دوم به نام رشد می‌شود. در این مرحله، تکنولوژی مورد نظر بین بسیاری از مردم جا می‌افتد. مرحله سوم بلوغ نام دارد و به تبع آن، محصول مورد نظر به حدی میان مردم جا می‌افتد که اگر کسی آن را نشناسد از زمانه خود عقب مانده به شمار می‌آید! مرحله آخر نیز افول نام دارد که به دنبال آن، تکنولوژی میان مردم به اشباع می‌رسد و با ورود تکنولوژی جدیدتر دیگر کارایی سابق را ندارد و باید جایگزین شود.
برای مثال، گوشی‌های موبایل هوشمند در چرخه عمر خود ابتدا مرحله معرفی را سپری کردند. در این مرحله چند شرکت که به این تکنولوژی دست پیدا کرده بودند، هزینه‌های زیادی برای معرفی گوشی‌های هوشمند با صفحات لمسی و سیستم عامل متقبل شدند. همچنین با تقبل هزینه‌ای گزاف، زیرساخت‌های لازم برای ساخت این محصول در خط تولید انبوه کارخانه را فراهم کردند. به مرور که این موبایل‌ها سر زبان‌ها افتادند، مرحله دوم یعنی رشد اتفاق افتاد و رقبای زیادی هم وارد این صنعت شدند. رقبایی که هزینه کمتری برای مسائلی چون تبلیغات برای معرفی محصول متقبل شده بودند. به نظر می‌رسد هم اکنون این فناوری در مرحله تثبیت یا بلوغ قرار دارد و باید منتظر ظهور تکنولوژی جدیدتری باشیم تا وارد فاز افول شود.
اما تکنولوژی مد نظر یعنی mHealth در کدام مرحله قرار دارد؟
جایگاه سلامت موبایلی در جهان
برای مثال در کشور اوگاندا و در نقاط استراتژیک شهر آروا، بیش از ۱۰۰ پوستر و آگهی نصب شده و بیش از ۶۰ اطلاعیه در رادیو منتشر شده است.
در کشور ایتالیا، وزارت بهداشت گروهی را با وظیفه سامان‌دهی سامانه دیجیتال سلامت تشکیل داد و این گروه خط‌مشی‌هایی برای بومی سازی و هماهنگ کردن اجرای راهکارهای mhealth در ایالات مختلف ایتالیا را تدوین کرد. همچنین دولت در حوزه‌های ایجاد شبکه پزشکان، نسخه‌نویسی دیجیتالی، ایجاد پرونده سلامت الکترونیکی و سیستم نوبت‌دهی آنلاین سرمایه‌گذاری قابل توجهی کرد.
فرهنگ غنی در خدمات درمانی و بهداشتی و گستردگی جامعه هدف، فرانسه را به یکی از بهترین مناطق برای توسعه mHealth در اروپا مبدل ساخته است. هم‌اکنون فرانسه دارای یکی از پیچیده‌ترین بازارهای خدمات درمانی دیجیتال در اروپاست و با وجود تمایل و رغبت بیماران، پزشکان و بیمارستان‌ها به استفاده از خدمات سلامت همراه، سیاست‌های ضعیف دولتی در این زمینه، سطح پایین انطباق پزشکان و بیماران با سیستم و زیرساخت ضعیف عامل اصلی عدم پیشرفت این بازار در فرانسه است.
در سال ۲۰۱۴، تفاهم‌نامه‌ای، برای افزایش همکاری اپراتورهای موبایل امارات متحده و وزارت سلامت این کشور منعقد شد. با توجه به وجود چاقی مرضی و دیابت به‌عنوان مهم‌ترین مشکل سلامت امارات متحده عربی در سال ۲۰۱۲، GSMA مذاکره‌ای میان متخصصان دیابت و سهام‌داران صنعت تلفن همراه را ترتیب داد. در نتیجه مذاکرات نیروی کاری شامل متخصصان ارتباطات و متولیان سلامت به وجود آمد تا اهداف و راهکارهای مناسب شناسایی شود. در سال ۲۰۱۳، GSMA یک مدیر توسعه mHealth در سطح منطقه استخدام کرد. در فاز ۶ ماهه ابتدایی، GSMA تمرکز اصلی خود را بر روی توسعه و آموزش ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و متخصصان بالینی گذاشت.
وورلد ویژن افغانستان (WVA) از طریق یک پروژه پژوهشی طی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ و با سرمایه‌گذاری شرکت USAID وارد عرصه mHealth شد. این پروژه در استفاده از تکنولوژی موبایل برای کارکنان بخش خدمات اجتماعی در راستای بهبود کیفیت مشاوره برای زنان باردار و تسهیل نوبت‌دهی به بیماران به صورت آزمایشی به اجرا در آمد. در پی موفقیت این پروژه، WVA در حال تولید یک نرم‌افزار مبتنی بر موبایل، برای مدیریت تغذیه است.
افق پیش روی ایران
با توجه مروری که بر وضعیت کلی چند کشور در نقاط مختلف کره زمین صورت گرفت، می‌توان این ادعا را مطرح کرد که در بسیاری از کشورهای پیشرفته اروپایی، آسیایی و آفریقایی، mHealth در مرحله معرفی یا با دیدی خوشبینانه در مرحله رشد قرار دارد. پس از آنجایی که صنعت ICT و پزشکی کشور ما در وضعیت مطلوبی در سطح بین‌المللی قرار دارد، می‌توان با توجه جدی به این دانش میان‌رشته‌ای، فاصله را با دنیا به حداقل رساند و وارد این چرخه شد. چه بسا دانشمندان ما حرف‌های تازه‌ای هم برای گفتن در عرصه جهانی داشته باشند که خریدار داشته باشد. در نهایت هم با رشد مثبت شاخص‌های سلامت سود این موضوع عاید مردم ایران خواهد شد که هزینه بهداشت و درمانشان کم می‌شود.
