تکنولوژیهای جدید انگاری به دفاع از فلاسفه آمدهاند. آمدهاند که بگویند فیلسوفها بر خلافِ تصور عوام، انسانهایی بریده از واقعیت و درگیر ذهن و انتزاعیات نبودهاند.
مثلا همین عینک واقعیت مجازی اپل را ببینید. افلاطون در نظریه عالم مُثُل میگفت:«جهان مادی تنها سایهای ناقص از حقیقتی کامل در عالم مُثُل استو ما در دنیا فقط شاهد نسخههای متعدد اما ناکامل هستیم».
میرفندرسکی فیلسوفِ دوران صفویه هم سروده بود:
چرخ با این اختران نغز و خوش و زیباستی
صورتی در زیر دارد، آنچه در بالاستی
اینجا هم کاربر این عینک در «جهان سایه»ای که بازنمایی دیجیتال و نسخه ناکاملی از حقیقت است بسر میبرد. افلاطون در توضیح نظریه مُثُل انسانها را ساکنان به زنجیر بسته شده در غاری میدید که سایه موجودات حقیقی را بر دیوار میبینند و حقیقتِ بیرون غار از آنها دور است و گاه مثل همین کاربر عینک، درکی انحرافی از حقیقت بیرون دارند.
افلاطون آزاد شدن انسان و درک حقیقت را در عبور از جهان نمایشی درون غار به جهان واقعی میدانست اگرچه ما فعلا در آستانه ورود به این جهانیم و شاید دههها طول بکشد که انسان به آن ضرورت برسد.
این عینک، رنهدکارت و نظرات شکگرایانهاش را هم یاد آدم میاندازد او در کتاب «تاملات» معتقد بود که احتمالا همه آن چیزهایی که در حال تجربهاش هستیم یک «فریب» است. حالا نسل ما دارد به وضوح میبیند که چطور ممکن است واقعیتی خیالی در ذهنما، جای واقعیتی فیزیکی و حقیقی کاملا متفاوت در بیرون از ذهن ما را بگیرد و همه چیز فریب باشد.
متفکران «فلسفه ذهن» هم خودشان را به آب و آتش میزدند که بگویند ماهیت ادراک به گونهای است که حواس ما تصاویر و تجربیات مصنوعی و دستکاری شده را به عنوان واقعیت در نظر میگیرد و تفسیر میکند و حالا هم که با این عینک، شاهد از غیب رسیده است.
انسان امروز البته که مجذوب این چیزهای نورسیده است. حق هم دارد چون تجلی نبوغ و تجسم تخیل اوست اما اگر روزی از غرق شدن در این دنیای فریبکارانه خسته شد، شاید یکی مثل حافظ را لازم دارد که به او بگوید حقیقت چندان هم دور و در پرده نیست نقاب فریب را از صورتات بردار تا ببینیاش:
جمال یار ندارد نقاب و پرده ولی
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد
منبع؛ اینستاگرام سهند ایرانمهر