داتیکا- انگار همین دیروز بود اما دو ماه از قطعی اینترنت می‌گذرد. شاید حالا وقت مناسبی برای پاسخ به این پرسش باشد که هلدینگ‌های دیجیتال، کسب‌وکارهای اینترنتی، مشاغل خانگی یا کاربران عادی؛ کدام از قطعی اینترنت خسارت بیشتری دیدند؟
به گزارش داتیکا، در اتفاقی بی‌سابقه در ایران و کم‌سابقه در سطح بین‌المللی، به دلیل حواشی پیش آمده پس از گران شدن نرخ بنزین، دولت ایران تصمیم به قطع سرویس اینترنت گرفت. اتفاقی که شوک بزرگی به جامعه ایران وارد کرد و به نوعی تجربه متفاوتی در عصر ارتباطات برای ایرانی‌ها به همراه داشت. از ابعاد امنیتی این رخداد که بگذریم، به وضوح به حوزه‌های دیگری مانند اقتصاد کشور، تکانه‌های منفی شدیدی وارد شد. اما اقشار گوناگون جامعه، چه مالکان کسب‌وکارهای اینترنتی و چه کاربران مصرف‌کننده در اینترنت، مدعی هستند که خسارت بزرگتری را متحمل شده اند. در این گزارش قصد تحلیل و بررسی همین ادعا را داریم.
هلدینگ‌های بزرگ دیجیتال؛ وابستگان ناگزیر
بسیاری از برندهای بزرگ دیجیتال که نام بسیاری از آنها با صرف کمترین انرژی به ذهن ما می‌رسد، از نظر زیرساختی وابسته به سرویس‌های جهانی اینترنت هستند. برای مثال، در حضور ابزار جست‌وجوی قدرتمندی مانند گوگل، منطقی نیست که یک کسب‌وکار وقت، انرژی، منابع و عقلانیت محدود خود را صرف ساختن سیستمی مشابه آن کند تا عدم وابستگی به یک سرویس خارجی تضمین شود. از طرفی، تجربه پیام‌رسان‌ها و موتورهای جست‌وجوی داخلی ثابت کرده صرف هزینه و سرمایه‌گذاری هنگفت، تضمینی برای جلب اعتماد جامعه و کارامدی چنین فناوری‌هایی نیست. پس اینکه کسب‌وکارهای دیجیتال بزرگ، بخشی از فرایندهای خود را با اتکا به سیستم‌های پرتوان خارجی انجام دهند، نامعقول نیست. برای مثال، تاکسی‌های اینترنتی، تا پیش از تجربه قطعی اینترنت، به جای صرف منابع خود برای ساختن نقشه دیجیتالی، از نقشه آنلاین گوگل استفاده می‌کردند و کاربران هم حس بدی با استفاده از این سرویس تجربه نکردند تا صاحبان تاکسی‌های اینترنتی را به فکر طراحی نسخه داخلی آن بیندازند. اما همانطور که احتمالا متوجه شده‌اید، پس از تجربه قطعی اینترنت، بخشی از وقت و سرمایه این شرکت‌ها معطوف به چنین پروسه‌ای شد.
گوگل؛ شیرفلکه کاربران
یکی از چالش‌های قطعی اینترنت که صدای بسیاری از صاحبان مشاغل اینترنتی را در آورد، آن بود که ورود کاربران به فضای کسب‌وکاری دیجیتالیشان در زمان قطعی اینترنت سخت شده بود. به بیانی ساده‌تر، بیشتر کاربران ایرانی برای یافتن برند اینترنتی مدنظرشان، ابتدا نام آن را در گوگل جست‌وجو می‌کنند. در نتیجه به تبع قطعی اینترنت این امکان از بسیاری از کاربران سلب شده بود. در همین راستا، نازنین دانشور، مدیرعامل تخفیفان، در گفت‌وگویی با نشریه پیوست اعلام کرد: “بخش قابل ملاحظه‌ای از کاربران این سرویس به خاطر جست‌وجو در گوگل به آنها مراجعه می‌کنند و وقتی گوگل نباشد انگار آنها هم کاربری ندارند. ” بدیهی ست که اگر مشتری نباشد، فروش و سودی هم عاید کسب‌وکاری نمی‌شود.
بیشترین ضرر، عاید کاسبان خانه‌نشین؟
آمارهای منتشرشده از سوی کمیسیون تجارت الکترونیکی سازمان نصر تهران گواه این موضوع است که در یک هفته قطعی اینترنت، تعداد تراکنش‌های پرداخت‌یارهای ارائه‌کننده دستگاه واسط با کاهش ۹۸ درصدی در دو روز اول، بیش از ۸۰ درصدی در پنج روز بعدی و حدود ۵۰ درصدی بعد از اتصال اینترنت ثابت مواجه شدند.
بر همین اساس، ادعای گزافی نیست اگر بگوییم به نسبت، بیشترین ضرر قطعی اینترنت، عاید مشاغل اینترنتی خانگی شد. زیرا در کلیه فرایندهای زنجیره تامین نظیر عرضه و فروش، مستقیما بر شبکه‌های اجتماعی متکی هستند. برای مثال، نوید برهان‌زهی، که در شبکه‌های اجتماعی به فروش صنایع دستی زنان سیستان و بلوچستان کمک می‌کند، مدعی شد که قطع اینترنت روی کسب‌وکارهای خانگی در این استان بیشتر بوده است. او در گفت‌وگویی با پیوست اعلام کرد: “بسیاری از زنان در سیستان و بلوچستان با کمک محصولات سوزن‌دوزی شده و فروش‌شان از طریق شبکه‌های اجتماعی کسب درآمد می‌کنند و منبع درآمدی جز این کار ندارند. حالا تصور کنید قطع بیش از ۱۶ روز اینترنت در این استان چه خسارتی به این افراد وارد کرده است.” گفتنی است سیستان و بلوچستان از آخرین نقاطی بود که به اینترنت وصل شد.
هوایم را بگیر، اینترنتم را نه!
در شرایطی که کشور در تنگنای اقتصادی کم‌سابقه‌ای به سر می‌برد و نرخ رشد اقتصادی در بسیاری از صنعت‌ها منفی ست، حوزه فناوری اطلاعات نرخ رشد مثبتی داشته است. به همین دلیل اتفاقاتی نظیر قطعی اینترنت ایران در آبان ماه، صرفا یک چالش اطلاعاتی نیست. با توجه به تبعات ناخوشایندی که این موضوع در ذهن کاربران، فعالان کسب‌وکار و سرمایه‌گذاران بالقوه دیجیتالی دارد می‌توان ادعا کرد قطعی اینترنت، به جای اینکه ضامن امنیت ملی باشد، چالشی برای آن ایجاد می‌کند. زیرا اندک روزنه نفوذ هوای امیدونشاط فعالان این حوزه را مسدود می‌کند. کیست که مخالف این ایده باشد: در شرایط کنونی جامعه ما، امید باید آخرین شعله‌ای باشد که خاموش می‌شود…
