به گزارش داتیکا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، پزشکی و طبابت و به واسطه آن، علوم پزشکی یکی از کهن‌ترین علوم است. از دیرباز طبیب به بیمار دستور انجام کارهایی برای حفظ سلامت را می‌داده و بیمار نیز چون هیچ دانشی در آن زمینه نداشته است، بدون چون و چرا پذیرای اوامر وی بوده است. این روند تا امروز نیز ادامه داشته و حتی تبدیل به الگوهای رفتاری شده که بعضا در محیط‌های آموزشی نیز به وضوح دیده می‌شود.
ظهور بیماران دیجیتال
اما با پیشرفت تکنولوژی به مرور شرایطی فراهم شد که این ساختار دچار تغییر شود. داستان از آنجا شروع شد که شاهد تحولی در اوایل سال ۲۰۰۰ به نام نسخه دوم وب یا web ۲.۰ بودیم. این تحول منجر به ایجاد فضاهایی تعاملی و به تبع آن افزایش تولید محتوا توسط کاربران شد و در مجموع جریان تولید و دسترسی به اطلاعات از نظر کمی و کیفی جهش بزرگی پیدا کرد. تا آن زمان تنها منبع اطلاعاتی مورد اعتماد بیمار متخصصان بودند. اما همزمان با تحولات فضای مجازی تولید و دسترسی به اطلاعات در حوزه سلامت نیز به مرور افزایش یافت. این روند به نحوی بود که صاحب‌نظران اصطلاح نسخه دوم سلامت یا Health ۲.۰ را در سال‌های ۲۰۰۷-۲۰۰۶ مطرح کردند تا بتوانند این تغییرات را درک کنند و به آن جهت دهند. هرچند فارغ از تغییراتی که در فضای مجازی در حال وقوع بود، دادن حق تصمیم‌گیری و داشتن اطلاعات کافی به بیمار مدتی بود که به عنوان یک اصل در دانشکده‌های پزشکی آموزش داده می‌شد، اما با این حال همچنان بیمار وابسته به اطلاعاتی بود که از سوی پزشک دریافت می‌کرد.
با ورود به عصر Health ۲.۰ دیگر تنها منبع اطلاعات پزشک نبود، صدها و هزاران منبع اینترنتی در دسترس بیماران قرار گرفت. امروزه این روند تا جایی پیش رفته است که بیمار حتی وقتی برای اولین بار به پزشک مراجعه می‌کند، اطلاعات زیادی در مورد مشکل، علائم و بیماری خود دارد. این پدیده بخشی از تحولی است که به آن ظهور بیمار دیجیتال می‌گوییم. بیمار دیجیتال فردی است که از ابزارها و تکنولوژی‌های دیجیتال طی مراحل تشخیص و درمانش بهره می‌برد. ظهور بیمار دیجیتال از این نظر که مسوولیت سلامت فرد از پزشک و سیستم سلامت به خود فرد واگذار و تصمیم‌گیری نیز تا حدود بسیار زیادی بر دوش خودش گذاشته می‌شود بسیار خوب و مثبت است و بدون شک در نتیجه این اتفاق مراقبت از خود بهبود می‌یابد. اما این پدیده یک روی دیگر نیز دارد که به این اندازه مثبت نیست. بسیاری از اطلاعات پزشکی جنبه تخصصی دارند و نیازمند تحلیل به واسطه تجربه پزشک هستند که وقتی بدون در نظر گرفتن شرایط بیمار در اختیار او قرار داده می‌شود موجب گمراهی وی می‌شود. مانند بسیاری از موضوعات دیگر بدون شک سواد رسانه‌ای و فضای مجازی در اینجا می‌تواند راهگشا باشد که فرد بتواند اول اطلاعات معتبر را از غیرمعتبر تشخیص دهد و دوم بتواند تفاوت بین اطلاعات خام را با اطلاعات تحلیل و تفسیر شده متوجه شود.
به عنوان مثال با یک جست‌وجوی ساده در مورد بیماری‌های مرتبط با سرفه احتمالا به این نتیجه می‌رسید که یک بیماری مهلک و کشنده دارید. در حالی که اغلب موارد سرفه یک علت سطحی و زودگذر می‌تواند داشته باشد. بنابراین این افزایش دسترسی به اطلاعات چالش‌های تازه‌ای را نیز با خود به همراه داشته است. اما این دسترسی به اطلاعات تنها بر رابطه پزشک و بیمار تاثیر نگذاشته و جای جای سیستم سلامت می‌توان آثار آن را مشاهده کرد. امروزه بانک‌های اطلاعاتی بسیار برای مصارف گوناگون حتی به صورت رایگان در دسترس هستند. از این اطلاعات می‌توان برای مصارف تحقیقاتی تا آموزش هوش مصنوعی استفاده کرد. به جرات می‌توان گفت بسیاری از آرزوهایی که امروز برای آینده سلامت در سر داریم، به واسطه همین دسترسی به اطلاعات است. پزشکی شخصی‌سازی شده که مبتنی بر اطلاعات فردی خودمان راهکارهای تشخیصی و درمانی را شخصی‌سازی می‌کند یکی از این آرزوهاست که با به اشتراک‌گذاری داده‌ها امکان به حقیقت پیوستن آن را فراهم کرده است.
تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و ما نیز در کشورمان باید با آن همراه شویم. در حالی که درک ما از نسخه دوم سلامت هنوز تکمیل نشده جهان وارد نسخه چهارم سلامت یا Health ۴.۰ شده که بر داده‌های کلان و مجازی‌سازی استوار است. ما اطلاعات و داده‌های بسیاری در وزارت بهداشت، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی داریم که به دلیل نبود سازوکاری برای به اشتراک‌گذاری آنها بدون تحلیل و استفاده باقی‌مانده‌اند. به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی برای دسترسی بهتر به اطلاعات برای عموم می‌تواند ما را چند قدم به آرزوهای سلامتی جهانی نزدیک‌تر و شرایط را برای دستیابی به سلامتی دموکراتیک و نوین فراهم آورد.