همزمان با نزدیک شدن به ایام اربعین، تصمیمات جدیدی در مورد واردات گوشی موبایل مسافری از مرز عراق اتخاذ شده است. طبق اعلام سخنگوی گمرک، بر اساس تصمیم ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، رجیستر تلفن همراه با رویه مسافری برای افرادی که تا پایان شهریور از مرز عراق وارد کشور می‌شوند ممنوع است.
به گزارش داتیکا به نقل از دنیای اقتصاد، این تصمیم درحالی اتخاذ شده است که از مدت‌ها قبل، امکان واردات تجاری گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار وجود نداشته و بخش زیادی از نیاز بازار به این دسته محصولات، عمدتا از طریق کالاهای مسافری یا بعضا قاچاق تامین شده است. حتی برخی فعالان بازار احتمال می‌دهند اعمال این محدودیت موقت تا حدودی با هدف حفظ منافع واردکنندگان تجاری و جلوگیری از برهم خوردن تعادل بازار اتخاذ شده است. با این‌حال گروه‌های دیگر نظر متفاوتی دارند و تاکید می‌کنند که فعالیت سودجویان از رویه مسافری برای قاچاق موبایل چنان سازمان‌یافته و منظم در جریان است که چنین تصمیمات و محدودیت‌هایی، تاثیر چندانی بر موجودی تامین شده از این طریق برای بازار ندارد و صرفا ممکن است در حد چند صد هزار تومان قیمت خرید پاسپورت را تغییر دهد که چندان مهم نیست. آنها معتقدند تا زمانی که اقدامی برای از سرگیری منظم تخصیص ارز به واردات تجاری انواع گوشی صورت نگیرد، قاچاقچیان همچنان پرقدرت به کار خود ادامه خواهند داد و با چنین تصمیماتی نمی‌توان آنها را کنترل کرد.
ممنوعیتی برای مسافران اربعین
اگرچه پس از مدت‌ها بلاتکلیفی در چگونگی تخصیص ارز برای واردات موبایل بالای ۶۰۰ دلار، هنوز تصمیمی برای حل مشکل واردات تجاری این دسته از گوشی‌ها اتخاذ نشده است، حالا در جدیدترین اقدام، قرار است سختگیری‌های جدیدی نیز برای واردات مسافری موبایل لحاظ شود. در مدت اخیر که واردکنندگان امکان ثبت سفارش و واردات گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار را نداشتند، بخش عمده نیاز بازار موبایل به گوشی‌های پرچم‌دار و آی‌فون، از طریق واردات مسافری و قاچاق انجام می‌شد؛ به‌طوری که برخی فعالان بازار اعلام کردند که بیش از ۹۵ درصد گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلاری بازار، از طریق قاچاق وارد شده‌اند. در همین راستا و در آستانه شروع سفرهای زیارتی اربعین به مقصد عراق، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تلاش کرده تا با وضع مقرراتی موقت، جلوی قاچاق گوشی از عراق به کشور را بگیرد.
اما بدون شک این تصمیم باعث می‌شود که همزمان تر و خشک با هم بسوزند و تعداد زیادی از مسافران، حتی از حق طبیعی خود برای خرید یک گوشی و آوردن آن به کشور محروم شوند. روح‌اله لطیفی، سخنگوی گمرک اعلام کرد: «بر اساس مصوبات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز ریاست‌جمهوری، مصوبات کارگروه رجیستری وزارت صمت و مکاتبه رئیس ستاد اربعین و معاون وزیر کشور به گمرک، تا پایان شهریور سال جاری، ثبت گوشی تلفن همراه با رویه مسافری از مبدا عراق ممنوع شده است و رجیستر تلفن همراه در مبادی ورودی و گمرکی برای مسافرانی که از عراق باز می‌گردند انجام نخواهد شد.» وی افزود: «این مصوبات موقت و صرفا در خصوص مبدا عراق بوده و فقط تا پایان شهریور اجرا خواهد شد.»
اغلب گوشی‌های کربلا، تقلبی‌اند
کنترل بازار و جلوگیری از رونق قاچاق موبایل در دوره رونق سفر اربعین، احتمالا یکی از اصلی‌ترین دلایل اتخاذ این تصمیم باشد. حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس و در توجیه اتخاذ این تصمیم گفته است: «برخی افراد سودجو با سوءاستفاده از اطلاعات هویتی زائران، حین بازگشت به کشور، نسبت به خرید سیم‌کارت به نام آنها اقدام و از آن برای رجیستری گوشی‌های تلفن همراه قاچاق، استفاده می‌کنند.» وی در ادامه، بالا بودن احتمال خرید گوشی‌های تقلبی توسط زائران را علت دیگر این تصمیم اعلام کرده و افزوده است: «در کربلا و در مسیر رفت‌وآمد زوار، گوشی اصل به‌سختی یافت می‌شود و اغلب تلفن‌های همراه تقلبی است که خوشبختانه زوار نیز نسبت به این موضوع آگاهی کامل دارند.»
به گفته دهقانی‌نیا، با این حال «بخش اندکی از مردم که در عراق تلفن همراه خریداری می‌کنند، به دلیل تقلبی بودن آن در ایران با مشکل مواجه می‌شوند و استدلال این افراد به عدم رجیستری مربوط می‌شود؛ این در حالی است که به دلیل اصل نبودن این کالا و سیستم‌عامل عجیب، این تلفن‌های همراه در ایران بدون کارآیی خواهد بود.» سپس وی تاکید کرده است که به همین دلایل، «بر اساس تصمیمات اتخاذ شده، در ایام اربعین امسال تلفن‌های همراه وارد شده از عراق رجیستری نخواهد شد.»
به اعتقاد سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مردم عادی در سفر اربعین معمولا تمایل چندانی به وارد کردن کالا همراه خود ندارند و بخش زیادی از کالاهایی که به این بهانه وارد کشور می‌شود در واقع قاچاق است. وی با اعلام اینکه طبق آمارها، ۹۳ درصد مردم هیچ کالایی در ایام اربعین وارد کشور نمی‌کنند، افزوده است: «زوار اربعین باید از دادن اطلاعات خود در اختیار دیگران جلوگیری کنند.»
لطیفی، سخنگوی گمرک نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» و در پاسخ به اینکه چرا امسال چنین تصمیمی گرفته شده است، می‌گوید: «پیش‌بینی می‌شود که امسال حدود ۴ تا ۵ میلیون مسافر روانه عراق شوند. این در حالی است که سال گذشته تعداد زوار نسبتا کم بود -که عمدتا به صورت هوایی سفر کردند- و سال پیش از آن نیز به دلیل محدودیت‌های ناشی از بیماری کرونا، به‌طور کامل مرزها بسته بود.» وی با تاکید بر اینکه امسال پس از سه سال احتمالا نخستین اربعین شلوغ را داشته باشیم، افزود: «توجیه دیگری که مدیران این بخش‌ها را بر آن داشته تا چنین محدودیت‌هایی اعمال کنند، دشواری انجام فرآیندهای اداری برای چنین حجم زیادی از مسافر است که ممکن است باعث شود امکان کنترل‌های مازاد و ثبت تلفن همراه (imei) همراه با کنترل اوراق سفر به صورت مجزا، به صورت دقیق میسر نشود.» لطیفی تاکید تصمیم‌گیران بر عدم خروج ارز از کشور، تلاش برای تمرکز زائران بر امور معنوی اربعین و عدم سوءاستفاده از موقعیت زوار را از دیگر دلایل احتمالی این محدودیت موقت برشمرد.
ابهام در کارآیی ممنوعیت واردات
انجمن واردکنندگان موبایل و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مدت‌هاست که نسبت به رونق بازار قاچاق موبایل -از طریق سوءاستفاده از رویه واردات مسافری گوشی- انتقاد دارند و نسبت به آن هشدار می‌دهند. کما اینکه آمارهایی که پیش‌تر انجمن واردکنندگان موبایل در اختیار رسانه‌ها قرار داده بود، از واردات تعداد قابل توجهی گوشی بالای ۶۰۰ دلار از طریق مسافری حکایت داشت که اکثر آنها نیز آی‌فون‌های برند اپل بوده‌اند. محمدرضا عالیان، سخنگوی این انجمن در این باره اعلام کرده بود که واردات مسافری گوشی از ابتدای امسال تا ۲۲ خرداد حدود ۱۰۰ هزار دستگاه بوده است که حدود ۹۰ درصد این تعداد را گوشی‌های آی‌فون تشکیل می‌داده‌اند. پس از تشدید محدودیت‌های واردات گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار در اوایل خرداد، واردات مسافری این گوشی‌ها نیز سرعت گرفت؛ به‌طوری که طبق اعلام عالیان، در حدفاصل اول تا ۲۲ خرداد امسال، چیزی حدود ۴۰ هزار آی‌فون وارد کشور شده است.
با این‌حال، اگرچه رونق بازار قاچاق موبایل با سوءاستفاده از رویه مسافری غیرقابل انکار است، اما کارشناسان معتقدند که اتخاذ تصمیماتی مانند همین ممنوعیت مقطعی برای مسافران عراق، نمی‌تواند راهگشا باشد. رضا خوش‌خرام، از فعالان بازار موبایل به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: چنین محدودیتی تاثیر زیادی بر کنترل کالایی که از طریق قاچاق وارد بازار می‌شود، ندارد. وی تاکید می‌کند که اکنون شبکه واردکنندگان موبایل با سوءاستفاده از رویه مسافری چنان سازمان یافته‌اند که این محدودیت‌ها فقط ممکن است اندکی قیمت خرید پاسپورت را برای آنها افزایش دهد و نمی‌تواند جلوی واردات قاچاق گوشی را بگیرد.
خوش‌خرام اظهار می‌کند که قاچاق مسافری گوشی از مرزهای غربی باقدرت در جریان است و این تصمیم بر موجودی کالای بازار تاثیر زیادی نخواهد داشت. این فعال بازار موبایل با تاکید بر اینکه زمان زیادی تا رونمایی از مدل‌های جدید آی‌فون باقی نمانده می‌گوید: اکنون تقاضا برای آی‌فون و پرچم‌داران دیگر برندها در پایین‌ترین سطح است و به دلیل رکود قابل‌توجه، بازار با این تغییرات در واردات مسافری گوشی تلاطم پیدا نخواهد کرد. وی معتقد است که اگر مسوولان عزم کنترل قاچاق را دارند، بهترین راه آن است که فکری به حال مشکلات اخیر در تخصیص ارز برای واردات این گوشی‌ها بکنند تا واردات تجاری به روال سابق از سر گرفته شود. خوش‌خرام با تاکید بر لزوم از سرگیری واردات تجاری برای فراهم شدن امکان ارائه خدمات پس از فروش و گارانتی به مشتریان می‌گوید: تصمیم به ممنوع کردن واردات تجاری گوشی‌های پرچم‌دار راه به جایی نمی‌برد و تصمیم‌گیران این حوزه دیر یا زود متوجه خواهند شد که تداوم این ممنوعیت امکان‌پذیر نیست.
