هادی خانیکی ـ استاد دانشگاه و روزنامه‌نگار پیشکسوت ـ ایجاد دو سامانه «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» را در راستای ایجاد گشودگی در اطلاع‌رسانی دانست که درهای مراکز آرشیوی و اسنادی که پیش از این بسته بود یا در دسترسی به آنها محدودیت وجود داشت، باز می‌شود.
به گزارش داتیکا به نقل از ایسنا، سامانه حافظه ملی ایرانیان و سامانه نشریات ایران (سنا) در روزهای گذشته، توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تاسیس شد. سامانه حافظه ملی ایرانیان دارای چهار بخش «شبکه کتابخانه‌های کشور»، «شبکه مراکز اسناد کشور»، «فهرستگان نسخ خطی» و «بانک نشریات ایران» است و در سامانه سنا، امکان دسترسی به نشریات از زمان قاجار تا کنون وجود دارد.
هادی خانیکی، روزنامه‌نگار و عضو هیأت علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه، درباره تاسیس سامانه حافظه ملی ایرانیان و سامانه نشریات ایران (سنا)، گفت: از طریق اخبار در جریان رونمایی و آغاز به کار این دو سامانه قرار گرفتم و باید بگویم این اقدام، اقدامی بزرگ و مهم در حوزه اطلاع‌رسانی است که دسترسی به منابع کمیاب را ممکن می‌کند. این سامانه‌ها به معنای درست کلمه، شکل‌گیری حافظه‌ای مجازی در سطح ملی را محقق می‌کنند. منظورم از حافظه مجازی، پلتفرم و امکانی است که بتواند ذخایر، بانک‌های اطلاعاتی و اسنادی را که در دسترس عموم و حتی محققان و پژوهشگران قرار نمی‌گیرد، سامان‌دهی کند. یکی از اهداف سامانه حافظه ملی ایرانیان، پیوند کتابخانه‌های بزرگ و مراکز نگهداری منابع، اسناد و نسخ خطی است.
خانیکی با اشاره به این ویژگی سامانه حافظه ایرانیان، توضیح داد: در پیگیری‌هایی که داشتم، متوجه شدم در پلتفرم حافظه ملی ایرانیان، فهرست کتب فارسی، فهرست نشریات کشور و نسخ خطی در مراکز آرشیوی ایران دسترسی مشترک پیدا می‌کنند. از طرف دیگر، زیرساخت‌ها و خدماتی برای دسترسی پژوهشگران ممکن می‌شود تا امکان استفاده از منابع را ساده‌تر کند. این ویژگی قابل توجه، غیر از ویژگی‌هایی است که عملا فناوری جدید ارتباطات و اطلاعات، مانند دسترسی الکترونیک و مجازی فراهم کرده است.
به گفته این استاد علوم ارتباطات، یکی از الزاماتی که همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ ایجاد کرد، دشواری حضور در مراکز مختلف، در ساعات شبانه روز است. او در این زمینه گفت: شیوع گسترده این بیماری، نهادهای مختلف دولتی، خصوصی و علمی را وادار به این کرده است که به نوعی ذخایر خود را بر روی عموم باز کنند و ساده‌تر از گذشته خدمات را در اختیار کاربران قرار دهند. به این اعتبار می‌توان گفت که این حرکت کتابخانه ملی که مقارن شده با ایام شیوع کرونا، اقدامی مبارک است.
خانیکی ادامه داد: باید از مسئولان کتابخانه ملی تشکر کنیم که با تاسیس این دو شبکه، گشودگی در اطلاع‌رسانی را شکل دادند و درهای مراکز آرشیوی و اسنادی که پیش از این بسته بود یا در دسترسی به آنها محدودیت وجود داشت، به‌روی عموم باز کردند. این اقدامات باعث تحرک بیشتر در زمینه‌های پژوهشی و فرهنگی خواهدشد.
سامانه حافظه ملی از چهار قسمت تشکیل شده‌است، یکی از قسمت‌های این سامانه «بانک نشریات ایران» است که ۶۴ هزار عنوان نشریه، روزنامه، خبرنامه، بولتن و … را در مرحله نخست، در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار می‌دهد. خانیکی درباره تاثیر وجود این بانک و تاثیر آن بر روند حرفه‌ای‌گری خبرنگاری و مطبوعات در ایران، گفت: بخشی از آنچه که فعالیت رسانه‌ها را سامان می‌دهد، استفاده از تجربیات دیروزشان است. تاریخ رسانه‌ها ـ و نه تنها تاریخ مطبوعات ـ مبتنی و متکی است به منابعی که در گذشته تولید شده و از اولین روزها به ثبت و ضبط رسیده‌است. همانطور که انسان نمی‌تواند بدون حافظه باشد، رسانه هم نمی‌تواند بدون حافظه و آگاهی برای امروز، فعالیت‌های جدیدی را تعریف کند.
اشتراک منابع کتابخانه‌های بزرگ، یکی از اهداف سامانه حافظه ملی است و ایجاد شبکه کتابشناختی ملی، نقش به‌سزایی در دستیابی یکپارچه به منابع موجود در کتابخانه‌های مختلف در سراسر کشور خواهد داشت.
خانیکی درباره شبکه‌سازی میان کتابخانه‌های کشور و سهولت دسترسی محققان، پژوهشگران و عموم مردم به منابع موثق، بیان کرد: اینکه طراحان و مسئولان سامانه حافظه ملی ایرانیان، این شبکه‌سازی را ملی می‌بیند؛ یعنی از همه کتابخانه‌ها، آرشیوها و همه منابعی که در کشور است، به‌صورت شبکه استفاده خواهد شد و در اختیار شهروندان یا پژوهشگران و محققان قرار می‌گیرد.
این استاد علوم ارتباطات با تاکید بر اینکه برای نتیجه‌بخش بودن این سامانه، نیاز به بررسی و رفع نقاط ضعف سامانه‌های قبلی است، گفت: مسئولان سامانه با رفع نقاط ضعف، باید بتوانند به ساده‌ترین شکل، امکان دسترسی و استفاده از منابع را برای اعضا ممکن کنند.
او افزود: ایران پر از منابع، اسناد و به معنای درست کلمه؛ آرشیو است، که باید فهرست‌نگاری شوند تا محققان بتوانند از آن استفاده کنند. همه این مسائل باید تکمیل شود؛ به گونه‌ای که منابع دولتی و خصوصی را در این مجموعه تعریف کند و حتی منابعی که در خارج از کشور در مراکز دیگری به زبان فارسی است یا تعلق به میراث فرهنگی اسلام و اسلام در ایران دارد، متمرکز شوند.