حقوق بین‌الملل در مواجهه با فناوری نوین بلاکچین و ارزهای دیجیتالی

به گزارش داتیکا،بلاک چین و رمز ارزها یا ارزهای دیجیتالی در زمره فناوری های نوین در سطح جهانی محسوب می‌شوند.رمز ارز نسل جدید از فناوری های پولی و بانکی و یکی از پدیده های اقتصادی حاصل از رشد و توسعه آن فناوری هاست که در سال‌های اخیر موجب تحولات شگرفی در جوامع گوناگون حتی در سطح جهانی شده است.
رمز ارزها را می توان نوعی دارایی دیجیتالی و منحصر به فرد دانست که بر پایه فناوری بلاک چین طراحی و ارائه می گردند.برخی آنها را نه «ارز»، نه «پول»، بلکه دارایی مالی قلمداد می کنند و کشورهایی که چنین ارزهای دیجیتالی را به رسمیت شناخته اند آنها را متصف به یکی از عناوین مذکور می دانند.دیوان دادگستری اروپایی در رأی مورخ ۲۲ اکتبر ۲۰۱۵، بیت کوین (یکی از انواع رمز ارزها) را به عنوان «پول» تلقی کرده است.در مجموع، این که آیا رمز ارز ماهیت پول دارند یا کالا همواره محل اختلاف است.
ارزهای دیجیتالی به رغم تسهیل مبادلات پولی و بانکی در سطح ملی و بین المللی، همواره مشکلاتی را در پی داشته اند و موجب بروز چالش های بسیاری شده و حتی بعضاً تهدیدهای جدی برای نظام های پولی و بانکی محسوب گردیده و دولت ها را در جهت ساماندهی دچار مشکل ساخته اند.مسلماً بروز مشکلات و چالش ها نباید موجب یأس گردد و در پی حذف این گونه فناوری برآمد، بلکه باید سعی شود با مقررات گذاری بهینه، نظام حقوقی خاصی را بر این گونه مبادلات پولی و بانکی حاکم گرداند.
بدیهی است چنین نظام حقوقی نباید ان چنان مانع و رادع ایجاد کند که اساس مناسبات را دچار اختلال سازد. به قول نویسندگان کتاب پیش رو، «مقررات گذاری به شرطی پسندیده است که مانعی بر سر راه نوآوری ایجاد نکند».امروزه هنوز نظام حقوقی مشترک و یکپارچه ای که از آن یاد شد، مخصوصاً در سطح بین المللی و جهانی شکل نگرفته است، هر چند برخی از کشورها در چارچوب سازمان های بین المللی و منطقه ای از جمله اتحادیه اروپایی تا حدودی و نه کاملاً موفق به طراحی چنین سیستمی شده اند که البته زود است تا در رابطه با پیاده شدن کامل چنین طرحی سخن گفت.به موازات اقدامات جمعی و متحد برخی از کشورها، تعدادی از آنها نیز به صورت انفرادی مبادرت به مقررات گذاری کرده و حتی با گرته برداری از مقررات کشورهای پیشگام در این راه، موفق به این کار شده اند که این خود می تواند گامی ارزنده در جهت عرفی شدن بین المللی آن مقررات مشترک – حداقل میان کشورهای مقررات گذار- باشد و از این جاست که بارقه ورود حقوق بین الملل عام به عرصه ارزهای دیجتالی نمود پیدا می کند.
البته برخی از سازمان های بین المللی نیز با توجه به صلاحیت ذاتی شان حق ورود به این ساحت را دارند که از جمله مهم‌ترین آنها، صندوق بین المللی پول به عنوان یک سازمان تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است. چرا که وظیفه اصلی اش حفاظت از ثبات پولی و مالی بین المللی است و از آنجا که دارایی های رمزنگاری شده به طور کلی و به شدت در حال تغییر نظام پولی و مالی در سطح بین المللی می باشند، لذا صندوق در اجلاس ۸ فوریه ۲۰۲۳ با صدور توصیه ها یا رهنمودهایی به جامعه جهانی که در آن به اجلاس مشترک صندوق و بانک جهانی مورخ ۲۰۱۸ نیز اشاره شده، به نکات مهمی پرداخته است.اصول پیشنهادی مذکور با استانداردهای تعیین شده توسط هیئت ثبات مالی (FSB) به عنوان یک نهاد مالی بین المللی و دیگر نهادهای تعیین استاندارد هماهنگ است. در پیشنهاد صندوق ۹ عامل یا اقدامات سیاستی برشمرده شده که می توانند به توسعه و تدوین یک سیاست واکنشی جامع، یکنواخت و هماهنگ به اعضا کمک کنند.
این ۹ عامل یا اقدامات سیاستی عبارتند از :۱- حفاظت از حاکمیت و ثبات پولی از طریق چارچوب های سیاست پولی و عدم اعطای جایگاه ارز رسمی یا پول رایج قانونی به رمزارزها.۲- مقاومت و حفاظت در برابر نوسانات بیش از حد جریان سرمایه و حمایت از مدیریت مؤثر جریان سرمایه.۳- تجزیه و تحلیل ریسک‌های مالی و اتخاذ رفتار مالیاتی روشن و بدون ابهام در قبال دارایی‌های رمزنگاری شده.۴- برقراری امنیت حقوقی (legal certainty) دارایی های رمزنگاری شده و تأکید بر ریسک دارایی های رمزنگاری شده.۵- تدوین و اعمال الزامات احتیاطی، رفتاری و نظارتی در قبال کلیه بازیگران بازار رمزارز.۶- استقرار یک چارچوب نظارتی مشترک در کلیه سازمان ها و نهادهای داخلی.۷- برقراری ترتیبات همکاری های بین المللی به منظور ارتقاء سطح نظارت و اعمال مقررات مربوط به دارایی های رمزنگاری شده.۸- نظارت بر تأثیر دارایی های رمزنگاری شده بر ثبات سیستم پولی بین المللی.۹- تقویت همکاری های جهانی برای توسعه زیرساخت های دیجیتالی و ارائه راه حل های جایگزین برای مبادلات پولی و تأمین مالی فرامرزی.
لازم به ذکر می داند که رهنمودهای سازمان های بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول جنبه حقوقی داشته و با توجه به اساسنامه آنها می توانند برای اعضا الزام آور باشند.علاوه بر مقررات حقوقی که مستقیماً با موضوع ارتباط دارند، مقررات و اصول حقوقی – مخصوصاً حقوقی بین المللی – دیگری وجود دارند که با موضوع مرتبط اند. از جمله، اصل آزادی اطلاعات یا حق دسترسی ازاد به اطلاعات، اصل حفاظت از حریم خصوصی داده ها. در این خصوص دیوان دادگستری اروپایی در رأی مورخ اکتبر ۲۰۱۶ اعلام کرد که داده های مذکور می توانند در شرایط خاصی داده خصوصی محسوب شوند.موضوع حفاظت از داده ها به طور کلی در منشور حقوق بنیادین اتحادیه اروپایی یا منشور حقوق شهروندی مورخ ۷ دسامبر ۲۰۰۰ و پیمان کارکردی اتحادیه اروپایی نیز آمده است. به علاوه اتحادیه اروپایی در سند مورخ مه ۲۰۱۸ بر اجرای مقررات عام حفاظت از داده ها تمرکز کرده است؛ حق بر فراموش شدن در فضای مجازی؛ حق پاک کردن لینک ها یا همانندسازی داده های شخصی؛ حق اصلاح داده های شخصی؛ اصل عدم مداخله؛ مقرات حاکم بر تحریم ها، از جمله تحریم های اقتصادی ؛ مقررات حاکم بر جرایم سازمان یافته فراملی از جمله و مهم تر از همه پولشویی موضوع عهدنامه سازمان ملل متحد مورخ ۱۵ نوامبر ۲۰۰۰ معروف به «عهدنامه پالرمو» است، چرا که مبادلات از طریق رمز ارز نوعی فعالیت پولی و بانکی مخفیانه است که ناشی از ناشناس بودن طرفین تراکنش (در مقابل اصل شفافیت رمزنگاری و برگشت ناپذیر بودن تراکنش ها و غیر متمرکز بودن آنها ) می باشد.
در نتیجه، امکان وقوع این جرم بین المللی را فراهم ساخته ، افزایش می دهد و تسهیل می کند. جالب این که رمز ارزها خود می توانند راهکاری برای مقابله با پولشویی باشند؛ مقررات حاکم بر فساد موضوع عهدنامۀ سازمان ملل متحد مورخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۳ معروف به عهدنامه مریدا؛ مقررات حاکم بر مقابله به تأمین مالی تروریسم موضوع عهدنامه مورخ ۱۰ آوریل ۲۰۰۲؛ مقررات حاکم بر حقوق مالکیت فکری مخصوصاً حقوق بین الملل مالکیت فکری. به علاوه از فناوری بلاک چین می توان جهت ردیابی و ثبت مالکیت فکری به صورت کاملاً مؤثر استفاده کرد. با اجرایی شدن بلاکچین در این عرصه می‌توان از نقض حقوق پدیدآورندگان به صورت کامل جلوگیری کرد.

آخرین موضوع حقوقی بین المللی مرتبط با بلاک چین و رمزارزها، مقررات حاکم بر تغییرات اقلیمی است.در کنفرانس ملل متحد در سال ۲۰۱۷ در مورد تغییرات اقلیمی، براهمیت فناوری بلاک چین در مقابله با تغییرات اقلیمی در سطح جهان تأکید شده است.سه حوزه اصلی که بلاک چین می تواند اقدامات اقلیمی را در آنها سرعت بخشد عبارتند از : شفافیت، تأمین مالی اقلیم و بازارهای انرژی پاک. اما در مقابل و به رغم نکات امیدوار کننده فوق الذکر، تحقیقات نشان داده است که رمزارزها موجب انتشار دی اکسید کربن در سطح بالایی می باشند.با توجه به این که استخراج رمزارزها با استفاده از انرژی تجدید ناپذیر تأمین می شود، زمینه را برای تخریب اکوسیستم و تنوع زیستی فراهم می کند و به علاوه، دفع زباله های مربوط، تأثیر قابل توجهی بر محیط زیست و حتی گرمایش زمین می گذارد. مسلماً اگر از انرژی خورشیدی استفاده شود زیانی متوجه محیط زیست نخواهد بود.استنتاجنظام حقوقی بین المللی حاکم بر بلاک چین و رمزارزها که زمینه مبدلات پولی و بانکی مخصوصاً در سطح فرامرزی را تسهیل و گسترش می دهد، دارای نواقص یا خلاها و نیز در همان سطح ناقص نیز ناکارآمد است.

اقدامات نهادهای مالی، پولی و بانکی بین المللی و منطقه ای نیز هر چند تا حدودی مثبت می باشند، اما آن چنان که باید و شاید تأثیرگذار نیستند. حتی عهدنامه های بین المللی که به طور غیرمستقیم مرتبط با موضوع هستند، به سختی می‌توانند مانع سوء استفاده از رمزارزهای دیجیتالی شوند و همچنان ساخت بلاک چین ها زمینه آلودگی زیست محیطی را بیش از پیش فراهم می سازد.درکلیت لازم می نماید که مقررات حقوقی حاکم بر موضوع، جهانی و دارای جامعیت، کلیت، یکنواختی، اعتبار بالای حقوقی و ضمانت اجرای مؤثر باشند تا بتوانند فعالیت های مثبت چنین فناوری جدیدی را تسهیل و گسترش دهند و جنبه های منفی را بزدایند .

به نظر می رسد بهترین نهادی که بتواند متولی اصلی این امر گردد، صندوق بین المللی پول است.در مجموع، کتابی که در مقابل دیدگان شماست توانسته تا حدود زیادی، موضوع را تبیین کند، هر چند این اثر نیز مانند هر اثر دیگرخالی از انتقاد نیست.مترجم محترم نیز به رغم ثقیل بودن ادبیات اثر، توانسته با دقت نظر و وسواس علمی بسیار از عهده برگرداندن کتاب به زبان فارسی علمی، آن هم به نحو احسن برآید. مسلماً تخصص علمی مترجم در زمینه موضوع نیز مؤثر در مقام بوده است.در پایان امید است این کار ارزشمند که به نظر می رسد نخستین اثر علمی به زبان فارسی باشد، سر آغاز مبارکی برای کارهای علمی بعدی بوده و موجب غنا بخشیدن بیشتر به ادبیات موضوع گردد.*متن پیشگفتار کتاب “بلاکچین و رمزارز:چالش های حقوقی ومقررات گذاری بین المللی “ترجمه‌ دکتر محمد ضیایی بیگدلی که در اینده نزدیک به زیور طبع اراسته ومنتشر خواهد شد.

نویسند:دکتر محمد ضیایی بیگدلی

برچسب‌ها : ،،،،،،

مطالب مرتبط

آخرین مطالب : اخبار،اخبار عمومی

آخرین اخبار

فهرست
خروج از نسخه موبایل