دیجی کالا در روزهای اخیر درگیر ماجرایی شده که برخی کارشناسان را نگران تشدید برخوردها با اکوسیستم استارتاپی و افزایش مهاجرت و خروج سرمایه کرده است.
مدتی است بخورد با استارتاپ‌ها و شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری اطلاعات به بهانه‌های مختلف تشدید شده است. در روزهای گذشته دیجی کالا به بهانه انتشار عکس یک محصول مورد حمله قرار گرفته است و کار به احضار و بازداشت موقت قضائی هم رسید. رضا الفت‌نسب عضو اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی در گفتگو با «تجارت‌نیوز» تاکید کرد که تداوم اینگونه برخوردها به مهاجرت فعالان اکوسیستم استارتاپی و خروج سرمایه از کشور دامن می‌زند.
ماجرای دیجی کالا چیست؟
«به دلیل انتشار تصاویر توهین‌آمیز به مقدسات از برخی محصولات ارائه شده در سایت دیجی‌کالا، علیه این سایت اعلام جرم شد.» این پیام از سوی خبرگزاری میزان درباره دیجی کالا، نشان داد که این استارتاپ بزرگ دچار یک چالش قضایی شده است. پس از آن ایرنا و فارس نیز درباره این موضوع نوشتند: «در روزهای اخیر در فضای مجازی تصاویری از عرضه برخی کالا‌ها در بستر این سکو منتشر شد که نشان می‌داد، نظارتی بر عرضه محصولات مغایر با باور‌های فرهنگی و اعتقادی مردم از طریق این پلتفرم اینترنتی وجود ندارد. دلیل این اعلام جرم، فروش وسایلی از جمله کفش، ماگ و … با القاب مقدس اهل بیت (ع) توسط دیجی کالا بود. »
پس از این اظهارنظر‌ها بود که عده‌ای نیز اقدام به شعارنویسی بر روی دیوارهای ساختمان دیجی کالا کردند و دیجی کالا در پاسخ با انتشار بیانیه‌ای نوشت: «دیجی‌کالا ضمن تأسف فراوان و عذرخواهی از مردم شریف ایران بابت وجود کالا‌های یک فروشنده خاص که شائبه توهین به مقدسات را به وجود آورده، تمام اقدامات نظارتی را برای حذف کالا‌ها و عدم تکرار این اتفاق انجام خواهد داد.
در ساعات گذشته تصاویر مربوط به کالا‌های یکی از فروشندگان فعال بر روی این پلتفرم شائبه توهین به ارزش‌های دینی را ایجاد کرده است. دیجی‌کالا در اولین اقدام با غیرفعال نمودن این کالا‌ها و ممنوعیت فعالیت فروشنده آنها، سعی در رفع سوتفاهم‌های به وجود آمده، داشته است.
فروش کالا‌های منطبق با چارچوب‌های فرهنگی و دینی مردم ایران، همیشه از اولویت‌های دیجی‌کالا بوده است. در این راستا تیمی چندصدنفره با کمک هوش مصنوعی، روزانه در حال بررسی و نظارت کالا‌های موجود روی سایت هستند. »
اما ماجرا به همینجا ختم نشد و پس از آن خبر دستگیری مدیرعامل دیجی کالا منتشر شد. حمید محمدی رئیس هیأت مدیر دیجی‌کالا در توییتر نوشت: « متأسفانه عصر امروز مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا علی‌رغم توضیحات و تلاش‌های صورت گرفته در این چند روز برای رفع سو تفاهم‌های اخیر، با حکم دادسرای امنیت بازداشت شد. تمام تلاشمون رو برای پیگیری موضوع انجام خواهیم داد. امیدواریم مسعود عزیز رو هر چه زودتر در کنارمون داشته باشیم. »
پیشنهاد مصادره استارتاپ‌ها
این حملات در حالی در شرایط کنونی تشدید شده است که در مرداد امسال حسین شریعتمداری در ستون «یادداشت روز» روزنامه کیهان درباره چالش‌های قانونی پلتفرم‌های مشهوری از جمله دیجی کالا و اسنپ نوشته بود: «نیم‌نگاهی به عملکرد شاخص‌ترین نمونه‌های سکو‌های مجازی که پُرمراجعه‌ترین‌ها نیز هستند، بیندازید! چه می‌بینید؟ ! قانون‌گریزی، تخلفات پی‌در‌پی، همراهی با دشمنان مردم این مرز و بوم، کوک‌کردن ساز بیگانگان علیه وطن خویش، آن‌هم در موارد و عرصه‌هایی که بیرون از دایره تعریف شده کار و فعالیت آن‌هاست. سکو‌های مورد اشاره از امکانات و ظرفیت‌های نظام استفاده -بخوانید سوءاستفاده- می‌کنند و از خود سرمایه‌ای به میان نیاورده‌اند.»
او در ادامه افزوده بود: «حالا جای این سؤال است که اگر وجود پلتفرم‌های خدمت‌رسان ضروری است، که هست، چرا از سکو‌های قانون‌گریز سلب صلاحیت نمی‌شود و مدیریت آنها به افراد صاحب صلاحیت و تحت نظارت مستقیم مراکز ذی‌ربط واگذار نمی‌شود؟ ! مگر امکانات و ظرفیت‌های مورد استفاده آنها متعلق به نظام نیست؟ ! بنابر‌این چرا مالکیت و مدیریت آنها در اختیار نظام نباشد؟ ! می‌فرمایند به نیروی کارآزموده نیاز است. بسم‌الله! مگر مدیران کنونی این پلتفرمها شق‌القمر می‌کنند؟! توان و هوشمندی نیرو‌های متعهد و پا به رکاب ایران اسلامی را دست‌کم نگیرید. خوشبختانه زمزمه‌هایی برای تحقق این خواسته در میان مسئولان شنیده می‌شود. »
این یادداشت نشان از تمایل گروه‌هایی برای خالص‌سازی و مصادره اموال مجموعه‌هایی داشت که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شکل گرفته‌اند. دیجی کالا یا هر استارتاپ دیگری نمی‌تواند به صرف خصوصی بودن خلاف قانون عمل کند، اما انتظار برخی جریانات سیاسی از بخش خصوصی این است که در کنار رعایت قانون، قرائت خاص آنها را نیز مدنظر قرار داده و پس از به بار نشستن، تبدیل به ثروتی آماده برای به دست آوردن توسط عده‌ای خاص شوند. این اتفاق و نمونه مشابه آن را در شرکت‌های زیرمجموعه تأمین اجتماعی و وضعیت اسفناک آنها می‌بینیم که اداره نیمه دولتی آنها تا چه حد موجب زیان شده است.
در چنین شرایطی برخی نیز در روزهای اخیر بر این موضوع صحه گذاشته‌اند که اتفاق‌هایی مانند آن‌چه برای دیجی کالا پیش آمده، به دلیل تمایلاتی است که هدف آن را باید تغییر آرایش سهامدارانِ اصلی استارتاپ‌های بزرگ دانست. این مساله به حدی جدی شده که برخی معتقدند قرار است آرایش سهامدارنِ استارتاپ‌های بزرگ از «سرمایه‌گذارِ خصوصی با منشا داخلی – خارجی به سرمایه‌گذار داخلی با منشا حاکمیتی» تغییر کند.
پلتفرمها مسئولیت قانونی دارند؟
اما آیا پلتفرم‌هایی مانند دیجی کالا در مورد محتوای منتشر شده روی سکوی خود مسئولیت قانونی دارند؟ رضا الفت‌نسب، عضو اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی، در این باره به «تجارت‌نیوز» گفت: «پلتفرمها در مقابل محتوای خود مسئولیت دارند و باید بر محصولات، تصاویر و متون منتشر شده نظارت داشته باشند. اما در سال‌های گذشته، این پرسش مطرح بود که آیا در مورد پلتفرم‌های کاربرمحور، مسئولیت محتوا بر عهده صاحب اثر است یا سکوی انتشار دهنده. این ماجرا در سیستم وبلاگ‌ها نیز وجود داشت. برای مثال فردی در بلاگفا مطلبی منتشر می‌کرد اما با این مجموعه برخورد می‌شد.»
او افزود: «در حوزه محتوایی بسیار سخت است که پلتفرمها همه محتواها و تصاویر منتشر شده را بررسی کنند.اما در مورد محصولات، دیجی کالا امکان نظارت قبل از انتشار را دارد چرا که کالای معرفی شده هما لحظه نمایش داده نمی‌شود اما باز هم کار به این سادگی نیست.»
مساله بر سر «تفسیر» محتوا است
الفت‌نسب در رابطه با تفسیر متفاوت محتوا در پلتفرمها توضیح داد: «نیروی کاری که مسئولیت نظارت بر محصول را دارد یا حتی مدیران حقوقی مجموعه نیز شاید نتواند بعضی موضوعات حساس را به خوبی تشخیص دهد و گاهی خط قرمزها مبنای مشخصی ندارند. در مورد مشکلاتی نظیر ماجرای اخیر دیجی کالا، مسالع بر سر تفسیر محتوا‌های منتشر شده است.»
او افزود: «محصولی که اکنون بر سر آن مناقشه در گرفته، در همین کشور تولید شده است و در فضای فیزیکی هم فروخته می‌شود. در واقع عده‌ای با نگاه دیگری آن را تولید کرده‌اند اما گروهی تصور می‌کنند توهینی شده است. در این میان، دیجی کالا باید تاوان آن را پس بدهد.»
نگرانی از افزایش مهاجرت و خروج سرمایه
الفت‌نسب در ادامه بر افزایش ناامیدی در اکوسیستم استارتاپی و تمایل به مهاجرت سرمایه در نتیجه تداوم این رفتار‌ها با استارتاپ‌های بزرگ تاکید کرد و افزود: «اینگونه برخوردها صد در صد باعث خروج سرمایه از اکوسیستم استارتاپی می‌شود. دیگر کسی جرئت سرمایه‌گذاری را پیدا نمی‌کند.»
او ادامه داد: «برای مردم هم این بازار با چنین حاشیه‌هایی دیگر جذاب نخواهد بود. شاید دیگر نیروی کار تمایلی نداشته باشد که در اکوسیستم استارتاپی کار کند. جریانی نزدیک به 10 سال است که به استارتاپ‌ها ورود کرده‌اند و بعد از مستند شب‌نامه وضعیت سخت‌تر شده است. این جریان معتقد است، کسب و کار‌های بزرگ استارتاپی که توانستند جذب سرمایه خارجی کنند و بر اساس سیاست‌های کلی نظام کار بزرگی را انجام دهند؛ رونق پیدا نکنند. به لطف خدا هر سال دیجی کالا و شرکت‌های مشابه آن، رشد خوبی را تجربه کرده‌اند و توانستند اعتماد مردم را جلب کنند. این جریان سال‌هاست در مقابل آنها وجود دارد و خیلی هم مشخص نیست از کجا هدایت می‌شود. تجارت الکترونیک در ایران به نام دیجی کالا شناخته می‌شود اما عده‌ای نمی‌خواهند تجارت الکترونیک در ایران رونق پیدا کند.»
الفت‌نسب گفت: «پلتفرمی که در صدا و سیما هم تبلیغات دارد همین محصولات را نمایش داده است اما کسی کاری با آن نداشت. شاید به باور برخی ترسی هم ایجاد کرده باشند اما در نهایت ناامیدی که در سیستم استارتاپی ایجاد می‌شود زیان‌بار است. مردم هم نمی‌دانند به چه کسی باید بگویند که این برخوردها انجام نشود. هدف این است که تجارت الکترونیک را در همین حد نگه دارند و مانع رشد اکوسیستم شوند.»
منبع: تجارت نیوز
