داتیکا- روزی روزگاری در دوره سلطنت «محمد شاه قاجار»، اولین روزنامه چاپی در ایران، از سوی «میرزا صالح شیرازی» در تهران تاسیس شد. نخستین شماره این نشریه ماهانه که دارای نام مخصوصی نبود و به تقلید از واژه روزنامه در زبان انگلیسی، «کاغذ اخبار» نامیده می‌شد، در ۲۵ محرم ۱۲۵۳ قمری (اول ماه مه ۱۸۳۷ م) انتشار یافت.در آن زمان ها کسی فکر نمی کردبا گذشت سال ها، روزنامه نگاری به یک رشته تحصیلی تبدیل شود و خبرنگاری و روزنامه نویسی شغل محسوب شود و کار به جایی برسد که این حرفه وه به نوبه خود کم درد سر هم نیست روز جهانی دار شود.
حالا سالیان سال است که ۱۳ اردیبهشت ماه، روز آزادی مطبوعات است. مطبوعاتی که در عصر اینترنت و اطلاعات، همچنان در سراسر دنیا هنوز هم از آزادی کامل برخوردار نیستند و سانسور و آزار روزنامه نگاران همچنان در جهان فراگیر است. در واقع قدرت های سیاسی در سراسر دنیا همچنان سعی در کنترل اخبار به نفع خود دارند و برای همین مطبوعات را تحت فشارقرار می دهند و خبرنگاران و روزنامه نگاران را به بند می کشند.برای همین نیاز به روزی جهانی برای آزادی مطبوعات احساس می شد و می شود.
ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و نیست. مطالعه اجمالی تاریخ سانسور در مطبوعات ایران اثر محقق ارجمند دکتر گوئل کهن که تنها به فرازهایی از سانسور بی‌رحمانه در مطبوعات ایران اشاره دارد، بیانگر آن است که آزادی مطبوعات در مفهوم خاص آن و آزادی رسانه‌ها در مفهوم عام آن همواره زیر تیغ مستقیم سانسور یا خود سانسوری بوده است.
درکتاب ارزنده دکتر گوئل کهن درمورد وضعیت اسف‌بار انتشار یک نشریه به نام پاتری یا وطن که توسط یک روزنامه‌نگار فرانسوی در دوره ناصرالدین شاه قاجار منتشر شد و در نخستین شماره توقیف شد، بیانگر آن است که نظام واپسگرا و منحط قاجار – به رغم تلاش‌های امیرکبیر- هرگز از قالب استبداد، حتی با امضای مشروطه مظفرالدین‌شاه قاجار هم خارج نشد و روی کارآمدن استبداد صغیر محمد علیشاهی و کشتن میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل مدیر مسئول این نشریه آزادی خواه و به تبعید فرستادن میرزا علی‌اکبر خان دهخدا روزنامه نگار و محقق بزرگ ایرانی که حتی امروز هم حق او به جای آورده نشده است، بیانگر درد کهنه و قدیمی نبود آزادی مطبوعات در جامعه استبدادزده ما است.
هنوز هم خبر بسته شدن روزنامه ها و به بند کشیدن روزنامه نگاران دغدغه اصلی دوست داران مطبوعات در کشور است و روزنامه نگاری در ایران را دشوار کرده است. بی تردید، مطبوعات چشم و گوش مردم محسوب شده و نقش مهمی در اطلاع رسانی صحیح و نقد عملکرد مسوولان دارد. برای همین است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی به آزادی مطبوعات اشاره شده است.
در بند ۲ اصل سوم قانون اساسی ‘بالا بردن آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی ‘ در صدر وظایف دولت قرار گرفته است.
در اصل ۲۴ قانون اساسی، آزادی مطبوعات تصریح شده است: ‘نشریات و مطبوعات در صورتی که مخل به قواعد اسلامی و نظام نباشند، آزادند ‘.
بر این اساس آزادی مطبوعات طبق قانون اساسی دارای حد و مرز است و فعالیت مطبوعاتی نباید با قواعد و مبانی اسلامی منافات داشته باشد و نیز مخل مبانی نظام جمهوری اسلامی نباشد.
در اصل ۱۷۵ قانون اساسی نیز آمده است: ‘تأمین آزادی انتشار و بیان، بر طربق موازین اسلامی در رسانه‌های گروهی(رادیو و تلویزیون) ضرورت دارد.
همچنین چگونگی رسیدگی به جرایم مطبوعاتی در اصل ۱۶۸ قانون اساسی بیان شده است مطابق این اصل، سه شرط ‘علنی بودن’، ‘حضور هیات منصفه’ و ‘محاکم دادگستری’ برای رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی الزامی است. با این وجود هنوز هم مطبوعات با سانسور و توقیف مواجهند. باید منتظر ماند و دید در عصر آزادی اطلاعات، گشایش جدیدی در کار مطبوعات حاصل می شود یا خیر؟