داتیکا- بیت کوین، اتر، بایننس کوین، استالر و … این ها نام هایی است که این روزها با عنوان ارز دیجیتال، به گوش همه کاربران اینترنت رسیده است. نام هایی وسوسه برانگیز برای جویندگان سود مالی در فضای مجازی این نوع پول دیجیتال که در جهان به عنوان رمز ارز شناخته می شود، در ایران نیز برای خود برو و بیایی دارد و خرید و فروش آن مدتی است که باب شده است.
رمز ارزها در واقع، از پروتکل های رمز گرافیکی و یا کدهای فوق‌العاده پیچیده برای رمز‌گذاری دیتاهای حساس و انتقال آنها استفاده می‌کنند تا معاملات امنی را فراهم کنند. توسعه‌دهندگان رمز ارزها این پروتکلها را بر پایه اصول پیچیده ریاضیات و مهندسی کامپیوتر بنا کرده‌اند که آنها را غیرقابل نفوذ می‌کند. این پروتکلها همچنین هویت افراد استفاده کننده از رمز ارزها را مخفی نگه می‌دارد و ردیابی و پیدا کردن آنها را برای هر کسی و هر دولتی دشوار می‌کند. رمز ارزها همچنین برای کنترل شدن غیر متمرکز خود شناخته می‌شوند.
این به آن معناست که تمام فعالیت‌ها و ارزش‌های این بازار توسط همان کدهای پیچیده کنترل و ارزیابی می‌شوند و بانک‌ها و یا مقامات دولت ها کنترلی روی آنها ندارند. ارزهای دیجیتال امکان معامله شدن توسط ارزهای واقعی را نیز دارا هستند و می توان در بعضی از مارکت های خاص و صرافی های شناخته شده، مانند بایننس (Binance)، ارزهای دیجیتال را با دلار، پوند، یورو و غیره جایگزین کرد. علاوه بر نگرانی‌های مربوط به خروج ارز از ایران از طریق بازار رمزارزها، بحث میزان برق مصرفی در این حوزه نیز بحث برانگیز شده است.
اتفاق اصلی در همین مرحله رخ میدهد، جایی که هکر‌ها و بدافزار‌ها امکان بلوکه کردن پول را در حین این انتقال دارا هستند.
بنابر اعلام اتاق بازرگانی، طبق یک پژوهش، ۱۲ میلیون ایرانی وارد بازار رمز ارزها شده‌اند؛ ۷۷ درصد آنها با هدف حفظ ارزش پول پا به بازاری گذاشته‌اند که معاملات روزانه آن ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان است.
در واقع می توان گفت عدم ثبات اقتصادی و وجود انتظارات تورمی سبب شده که مردم اغلب بدون دانش کافی و در نظر گرفتن مبانی سرمایه‌گذاری، رفت و آمد عجولانه‌ای به بازارهای مختلف از جمله رمز ارزها داشته باشند و لازم است که مسئولان تدبیری اساسی برای مدیریت این رفتارهای هیجانی بیندیشند.
این اتفاق در حالی رخ داده که تنها بیش از ۴ سال از آغاز به کار بازارگاه‌های رمزارز در ایران می‌گذرد. از این تعداد۱۲ میلیونی، ۵۰ درصد دارایی خود را روی والت‌های شخصی و سکوهای تبادل خارجی و ۵۰ درصد دیگر روی سکوهای تبادل داخلی مبادله می‌کنند.
رضایت ۷۸ درصدی سرمایه‌گذاران از حضور در این بازار حکایت از امنیت و بازگشت مثبت سرمایه برای فعالان آن دارد تا آنجا که بهره‌گیری از این بازار برای خنثی کردن تحریم‌ها علیه ایران، کاربران، صاحبان کسب‌وکار و صادرکنندگان را قادر ساخته تا با حذف واسطه‌ها بتوانند با دردسر کمتری نسبت به جابه‌جایی پول در صرافی‌های بین‌المللی بپردازند.
رویکرد دولت اما نسبت به این رمز ارزها روشن نیست. همین چند وقت پیش بود که رییس مجلس شورای اسلامی به بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر درباره الزام شاپرک به ارائه درگاه‌های پرداخت به سایت‌های دارای نماد اعتماد الکترونیک و نامه اسفندماه پارسال مدیرعامل شاپرک درباره غیرمجاز بودن ارائه درگاه پرداخت توسط پرداخت‌یار به شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات رمزارز، نگرانی‌هایی را برای فعالان این بازار از احتمال بسته شدن درگاه‌های پرداخت ایجاد کرد و سبب شد تا برخی از کاربران، دارایی‌های خود را به پلتفرم‌های خارجی انتقال دهند.
محمد باقر قالیباف، روز ۲۲ اردیبهشت در نامه‌ای خطاب به رئیس بانک مرکزی و وزیر امور اقتصادی و دارایی، از آنها خواست که تا اطلاع ثانوی به صرافی‌های ارز دیجیتال مجوز ندهند و قوانین ارزهای دیجیتال در ایران مشخص و شفاف شود. علاوه بر نگرانی‌های مربوط به خروج ارز از ایران از طریق بازار رمزارزها، بحث میزان برق مصرفی در این حوزه نیز بحث برانگیز شده است.
این اتفاق در حالی رخ داده که پیش از این برخی مقام‌های دولتی از جمله سعید زرندی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته بودند که استخراج ارزهای دیجیتال «ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها به شمار می‌آید».
به گفته محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، روزانه بین سه تا پنج هزار میلیارد تومان از طریق وب‌سایت‌های تبادل رمزارز در کشور معامله انجام می‌شود.
فرزین فردیس، عضو اتاق بازرگانی ایران، نیز گفته است:«بر اساس برآوردهای این نهاد، حدود ۱۲ میلیون نفر در ایران رمزارز دارند» و «حجم مبادله روزانه رمزارزها در پایان اسفند ۱۳۹۹ بین ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود».
به گفته این عضو اتاق بازرگانی ایران، نتایج یک پژوهش نشان میدهد که «۷۷ درصد از دارندگان رمزارز» برای «سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول» وارد این حوزه شده و بخش عمده‌ای از این افراد یعنی «۶۲ درصد خریداران رمزارز در شش ماه اخیر وارد این بازار شده‌اند».
در همین راستا، انجمن صنفی فناوری‌های نوین مالی، روز ۲۶ اردیهبشت در نامه‌ای به محمد باقر قالیباف، درباره پیامدهای چنین تصمیمی هشدار داده و نوشته است که مسدود شدن فعالیت صرافی‌های آنلاین موجب زیر زمینی شدن این فعالیت‌ها و «واگذاری رایگان بازار بزرگ ایران به نمونه‌های خارجی خواهد شد».
این انجمن هشدار داده است که تصمیم‌های اخیر بانک مرکزی هیچ کمکی به جلوگیری از خروج ارز از کشور نمی‌کند و اگر دارایی‌های کاربران ایرانی به «پلتفرم‌های خارجی» منتقل شود، «ریسک بلوکه شدن» دارد.
به این ترتیب، سردرگمی در بازار ارز دیجیتال ادامه دارد و سرمایه گذاران این ارز را نگران کرده است و البته نگران تر از همه مردمی هستند که با تورم شدید اقتصادی مواجهند و برای از بین نرفتن ارزش پولشان به هر ریسمانی چنگ می زنند از بورس گرفته تا دلار و طلا و ارز دیجیتال. در این میان دولت و مجلس هم رویکرد روشنی در خصوص رمز ارزها ندارند و باید منتظر ماند و دید این بازار هم به سرنوشت بورس دچار خواهد شد یا خیر؟
